Oleh: Hasmadi Hamdan, Al al-Bayt University
HADIS ataupun Sunnah ialah segala perkataan, perbuatan atau pengakuan Nabi. Rasulullah ialah penyampai wahyu daripada Allah. Firman Allah: Wahai Rasul! Sampaikanlah apa yang telah diturunkan kepadamu daripada tuhanmu (al-Maidah: 67). Baginda juga merupakan penerang al-Quran. Firman Allah Taala: Dan telah Kami turunkan kepadamu al-Dzikr (peringatan) untuk kau terangkan kepada manusia apa yang telah diturunkan kepada mereka dan moga-moga mereka berfikir (al-Nahl: 44).
Kadangkala Rasulullah menerangkan ayat al-Quran melalui perbuatannya dan ada kalanya juga baginda menerangkan menerusi perbuatannya. Dan ada kalanya baginda menerangkan melalui perbuatan dan perkataan sekaligus. Sabda baginda: Solatlah sepertimana kamu melihat aku bersolat dan sabda baginda lagi: Ambillah daripadaku perbuatan-perbuatan haji. Kedua-dua sabda baginda ini merupakan penerangan daripada al-Quran yang diterangkan secara umum. Tidak terdapat satu perbuatan pun yang semata-mata berpunca daripada sabda baginda melainkan perbuatan itu disebutkan oleh al-Quran secara umum. Firman Allah Taala di dalam al-Quran: Dan apa yang didatangkan oleh Rasul kepada kamu, maka ambillah! Dan apa yang ditegahnya, jauhilah! (al-Hasyr: 7). Dan firman-Nya lagi: Katakanlah! Sekiranya kamu menyintai Allah Taala, maka ikutlah aku. Kamu akan dikasihi Allah. Dan Dia akan mengampuni dosa-dosa kamu. Dan Allah Maha Pengampun Maha Penyayang. Katakanlah! Taatlah akan Allah dan Rasul. Dan sekiranya kamu berpaling maka sesungguhnya Allah tidak suka akan orang-orang kafir (Al Imran: 32).
Para Sahabat juga sepakat mengatakan hadis sebagai hujjah. Tidak ada seorang pun daripada mereka yang hanya beramal dengan al-Quran sahaja. Dan apa yang pernah diriwayatkan bahawa ada sebahagian daripada mereka yang menolak hadis yang diriwayatkan kepada mereka bukan bermakna mereka menolaknya, tetapi dia tidak yakin dengan kesahan hadis tersebut atau terdapat hadis lain yang baginya lebih kuat.
Dari segi logik akal pula, al-Quran memberitahu kita bahawa Allah telah menurunkan al-Quran kepada Rasul untuk diterangkan pula kepada manusia. Dan penerangan ini juga merupakan wahyu yang wajib dituruti. Seseorang tidak dikatakan sebagai taat sekiranya dia hanya patuh kepada ayat al-Quran dengan tidak berpegang kepada orang yang menerangkannya kerana penerangan sampai bila-bila pun tidak dapat dipisahkan daripada orang yang menerangkannya. Sekiranya dia beramal dengan al-Quran seperti yang diterangkan oleh Rasulullah, maka dia telah taat kepada Allah melalui ayat al-Quran dan taat juga kepada Rasul melalui penerangannya. Sekiranya dia mengabaikan penerangan Rasulullah, maka dia telah berdosa kepada Allah kerana tidak beramal sebagaimana yang telah diperintahkan oleh Allah.
Beberapa kumpulan yang cacat daripada orang-orang yang mendakwa Islam telah menolak hadis sebagai sumber perundangan Islam. Mereka berkata: Cukuplah al-Quran. Apa yang Allah haramkan di dalam al-Quran kami haramkannya dan apa yang dihalalkan oleh al-Quran kami halalkannya. Kemudian mereka mengatakan al-Quran telah menerangkan semua tanpa terkecuali sesuatu pun. Firman Allah yang bermaksud: Dan kami tidak alpakan sesuatu pun di dalam kitab (al-An'am: 38). Dan firman Allah lagi bermaksud: Dan telah kami turunkan kepada kamu al-Kitab untuk menerangkan setiap sesuatu (al-Nahl: 89). Mereka juga berkata sunnah merupakan undang-undang yang lain dan tersendiri bertentangan dengan khabar-khabar Allah. Mereka berpendapat apalah gunanya lagi al-Sunnah sekiranya Allah sudah pun menerangkan setiap sesuatu tanpa meninggalkan apa-apa lagi untuk diterangkan oleh Nabi Muhammad.
Sebenarnya jawapan ini sudah pun diketahui oleh mereka sendiri. Tetapi mereka sengaja buat-buat tidak mengerti. Mereka cuba mencari jalan keluar yang lain dengan menterjemah al-Quran mengikut kehendak mereka. Mereka terpaksa lari daripada tafsiran Nabi S.A.W dan sahabat r.a dan mencipta terjemahan yang lain daripada yang lain untuk mencipta kebenaran. Sebenarnya terjemahan mereka lari daripada kaedah Bahasa Arab. Al-Kitab berasal daripada kata terbitan - kataba - kitabatan. Di dalam al-Quran terdapat 318 perkataan yang berasal daripada kata terbitan KATABA. Bagi perkataan al-Kitab sahaja terdapat 230 perkataan manakala 12 perkataan Kitab (tanpa alif lam). Ada juga perkataan al-Kitab ini yang disebut secara kata jamak (Kutubun) sebanyak 3 perkataan. Untuk mengetahui makna-makna ini kita terpaksa merujuk kepada Bahasa Arab kerana al-Quran itu diturunkan di dalam Bahasa Arab.
Jadi terjemahan al-Kitab di dalam surah al-Ana'am: 38 kepada al-Quran bukanlah terjemahan yang sebenar mengikut mafhum Bahasa Arab. Al-Kitab di dalam ayat itu bermaksud Loh Mahfudz, bukanlah al-Quran. Dalilnya ayat yang sebelum itu menyebut yang bermaksud: Dan binatang-binatang yang ada di bumi dan burung yang terbang dengan kedua sayapnya adalah seperti kamu juga. Tiadalah kami alpakan sesuatu pun di dalam al-Kitab. Kemudian mereka akan dikumpulkan kepada Tuhannya. Dan ada sepotong ayat yang lain di dalam surah Hud yang bermaksud: Dan tiada binatang di bumi ini melainkan Allah yang menanggung rezekinya. Dan Dia mengetahui kediaman dan tempat menyimpannya. Semuanya ada di dalam Kitab yang terang (Hud: 6). Sekiranya kita menerima-pakai bahawa al-Kitab di dalam ayat ini bermaksud al-Quran seperti dakwaan mereka, tetapi ayat itu tidak membantu mereka menolak sunnah. Segala hukum yang disebut oleh al-Quran secara sepintas lalu, tidak mungkin dapat dilaksanakan jika tidak didapati perinciannya di dalam sunnah. Mengabaikan sunnah samalah seperti mengabaikan hukum-hukum yang disebut secara ringkas seperti firman Allah: Dan dirikanlah solat serta tunaikanlah zakat (al-Baqarah: 43). Tanpa ada penerangan daripada sunnah, kita tidak dapat menunaikan solat dan mengeluarkan zakat. Apabila tidak menunaikan solat dan mengeluarkan zakat kerana tidak ada perincian di dalam al-Quran, bermakna kita telah mengabaikan suruhan Allah tersebut.
Catatan pertama tentang penolakan sunnah pernah dituliskan oleh Imam Syafei (150H-204H) di dalam bukunya al-Umm. Menurut catatan tersebut, beliau telah berdebat dengan seorang anti-hadis. Tetapi tidak pula disebutkan siapa orang itu. Beliau hanya menyebutkan orang itu sebagai musuh (al-Khasm).
Kata al-Syafei: Seorang daripada intelektual telah berkata kepadaku: Anda ialah seorang Arab. Al-Quran diturunkan menurut bahasa anda. Tentulah anda lebih memahaminya. Di dalamnya terdapat hukum-hukum yang berupa fardhu. Sekiranya seseorang merasa syak di dalam satu huruf di dalam al-Quran, dia diminta bertaubat. Sekiranya dia tidak bertaubat, anda membunuhnya sedangkan Allah berfirman yang bermaksud: Dan telah kami turunkan kepada kamu al-Kitab untuk menerangkan setiap sesuatu (al-Nahl: 89). Jadi bagaimanakah anda dapat menentukan di mana tempat am dan ada kalanya pula anda mengatakan fardhu itu sebagai khas? Bagaimana anda dapat membezakan pula yang mana satu perintah yang wajib dan ada ketika yang lain pula anda mengatakan sebagai sunat atau harus. Pemisahan ini anda lakukan bedasarkan pula kepada satu riwayat, dua riwayat sehinggalah sampai kepada Rasulullah S.A.W. dan tidak aku dapati ada di kalangan mereka yang tersilap dan lupa pula di dalam riwayatnya. Bahkan aku mendapati anda juga pernah berkata kepada beberapa perawi: Si polan ini telah tersilap di dalam hadis sekian. Dan aku mendapati juga bahawa anda pernah berkata: Sekiranya seorang lelaki meriwayatkan hadis yang mengharamkan dan menghalalkan untuk kamu, anda mebuat kesimpulan bahawa hadis itu mengkhaskan umum al-Quran. Sedangkan Rasulullah tidak pernah berkata demikian. Jadi anda telah tersilap besar. Anda meletakkan perkataan-perkataan dusta daripada perawi-perawi ini sama mertabatnya dengan al-Quran?
Di dalam perdebatan tersebut, mereka memperkatakan tentang firman Allah yang bermaksud: Dialah yang yang telah mengutuskan kepada kaum yang ummi seorang Rasul di antara mereka , untuk membaca keterangan-keterangan Tuhan, membersihkan mereka dan mengajar kepada mereka al-Kitab dan al-Hikmah, sedangkan mereka seberada di dalam kesesatan yang nyata.
Kata musuh itu: Aku tahu bahawa al-Kitab itu ialah al-Quran. Apa pula al-Hikmah?
(Imam) berkata: Sunnah Rasulullah S.A.W.
Kata musuh itu: Mungkin al-Hikmah itu al-Quran. Jadi ayat itu bermaksud: Dia mengajar al-Kitab secara amnya dan mengajar hukum-hukum secara khasnya pula.
Jawab Imam Syafei: Sekiranya engkau berkata begitu, jadi ayat ini bermaksud: Dia mengajar hukum-hukum al-Quran yang disebut secara am seperti solat, zakat, haji dan lain-lain. Ini bermaksud Allah menentukan sesuatu hukum di dalam kitab-Nya. Kemudian Dia menerangkan hukum-hukum ini menerusi lidah Rasulnya.
Kata musuh itu: Boleh jadi juga.
Kata Imam al-Syafei: Sekiranya anda berpegang dengan pendapat yang kedua (al-Hikmah bererti perincian terhadap makna al-Quran), kamu tidak akan menjumpai hukum-hukum ini melainkan dengan hadis Rasulullah.
Kata musuh itu: Kalau sekiranya aku berkata pula, al-Kitab dan al-Hikmah ini termasuk di dalam jenis pengulangan perkataan?
Jawab Imam Syafei: Yang manakah lebih baik? Membawa satu makna di dalam dua perkataan ataupun masing-masing mempunyai pengertian yang berbeza?
Kata musuh itu: Barangkali juga seperti apa yang kau katakan. Al-Kitab ialah al-Quran dan al-Hikmah pula ialah sunnah. Dan keberangkalian lain juga akan berlaku: al-Kitab ialah al-Hikmah itu sendiri.
Imam Syafei berkata: Tetapi yang paling jelas maknanya ialah yang pertama. Hal ini demikian kerana ada bukti-bukti yang membenarkannya daripada al-Quran.
Kata musuh itu: Di mana?
Kata Imam al-Syafei: Firman Allah yang bermaksud: Dan bacalah di rumah-rumah kamu daripada ayat-ayat Allah dan al-Hikmah (al-Ahzab: 34). Di dalam ayat ini Allah memberitahu bahawa terdapat dua jenis bacaan yang terdapat di rumah.
Musuh itu berkata: al-Quran memang boleh dibaca. Tetapi bagaimana pula untuk membaca al-Hikmah?
Imam Syafei berkata: Jadi makna membaca ialah membaca sunnah seperti membaca al-Quran.
Jawab musuh itu pula: Oleh itu, maksud al-Hikmah lebih mirip kepada apa yang kamu maksudkan.
Pada zaman ini, terdapat juga intelek-intelek yang mengaku sebagai Islam mempopularkan kembali ide-ide ini. Di antaranya rencana yang ditulis oleh Doktor Tawfiq Sidqi yang bertajuk "Islam ialah al-Quran Sahaja". Rencana ini disiarkan di dalam majalah al-Manar bilangan 7 dan 12. Kita dapat simpulkan isi-isinya seperti berikut:
Pertama: Dia mengambil dalil daripada firman Allah yang bermaksud: Dan kami tidak alpakan sesuatu pun di dalam al-Kitab (al-An'am: 38). Katanya ayat ini bermaksud al-Quran telah pun mengandungi semua hukum. Jadi al-Quran tidak perlu kepada benda lain untuk menerangkannya seperti al-Sunnah.
Kedua: Dia juga telah mengambil dalil daripada al-Quran yang bermaksud: Kami telahpun menurunkan al-Dzikr dan Kami jugalah yang akan menjaganya (al-Hajr: 9). Dia mengatakan Allah hanya memerintahkan supaya menjaga al-Quran sahaja tanpa sunnah. Sekiranya sunnah juga merupakan dalil dan boleh dijadikan hujjah seperti al-Quran, tentulah Allah akan memerintahkan untuk memeliharanya juga.
Ketiga: Sunnah hanya dituliskan pada zaman terkemudian selepas berlakunya kesilapan dan ada setengah-setengahnya sudah pun dilupai. Penyelewengan dan pengubahan mudah sahaja berlaku di dalam hadis. Oleh itu, perkara yang syak sebegini tidak sesuai dijadikan sumber hukum sayarak (sila rujuk dakwaan yang serupa di dalam buku Muhammedanische Studien oleh Ignaz Golgziher).
Keempat: Katanya lagi, Nabi juga pernah mengatakan sunnah tidak boleh diterima sebagai sumber hukum. Sabda baginda yang bermaksud: Sesungguhnya hadis akan tersebar daripadaku. Apa yang datang kepada kamu yang bertepatan dengan al-Quran, maka ia adalah daripadaku. Dan sekiranya ia bertentangan dengan al-Quran, maka ia bukanlah daripadaku.
Doktor Mustaffa al-Sibai’ ketika menjawab dakwaan-dakwaan ini mengatakan:
Pertama: al-Quran mengandungi dasar-dasar hukum secara am. Sebahagian hukum dijelaskan secara terang. Sementara itu sebahagian lagi ditinggalkan kepada Rasululah S.A.W untuk menerangkannya. Allah Taala mengutuskan Rasul kepada manusia untuk menerangkan hukum agama meraka. Justeru, Allah mewajibkan kepada manusia mengikut apa yang dihuraikan oleh Rasulullah.
Kedua: Penjagaan terhadap al-Dzikr sebenarnya tidak terhad kepada al-Quran semata-mata. Tetapi ia bermaksud hukum-hukum agama ataupun hukum syarak yang telah diutuskan kepada Rasulnya. Justeru al-Dzikr lebih umum daripada al-Quran dan Sunnah. Dalilnya ialah firman Allah yang bermaksud: Bertanyalah kepada ahl al-Dzikr sekiranya kamu tidak mengerti (al-Nahl: 43). Sekarang jelas bahawa ahl al-Dzikr bermaksud orang yang mempunyai ilmu di dalam syariat dan hukum-hukum islam. Tidak syak lagi bahawa Allah memelihara al-Sunnah sepertimana Dia memelihara al-Quran.
Ketiga: Kebanyakan mereka tidak pernah cuba menyelidiki usaha-usaha ulama Islam mengekang penyelewengan dan pemalsuan hadis. Apabila sunnah dibawa dari satu generasi ke satu generasi, ia dibawa dengan susunan riwayat yang berturutan daripada zaman sahabat sehingga akhir kurun pertama. Jadi tidak ada ruang untuk kita mengesyaki ketidak-sahihan hadis tersebut kerana para perawi ini diletakkan beberapa syarat yang ketat (Lihat A. Sprenger, Ueber das Traditionswesen bei den Araben).
Keempat: Hadis yang disebutkan di dalam dakwaan Dr. Sidqi ialah daripada Khalid bin Abu Karimah daripada Abu Jaafar daripada Rasulullah S.A.W. Khalid ialah seorang yang tidak dikenali manakala Abu Jaafar bukanlah seorang sahabat Rasulullah. Jadi, hadis ini tidak boleh diterima sebagai dalil untuk dijadikan hujah.
Daripada nukleus dan sel-sel inilah bermulanya gerakan anti-hadis di dalam masyarakat Islam di Timur dan Barat. Gerakan ini bukanlah baru kerana dakwaan-dakwaan serupa itu telah pun wujud lebih 1300 tahun yang lampau. Sekiranya kita perhatikan hujah-hujah golongan anti-hadis pada masa kini, kita tidak mendapati suatu hujah baru pun meski pun mereka mendakwa diri mereka sebagai The Thinkers ataupun yang sering digelar sebagai intelektual. Ini tidaklah menghairankan kerana Imam al-Syafei sendiri pun mengatakan mereka sebagai intelektual. Hujah-hujah mereka pun sudah dipatah-riukkan oleh ulama-ulama Islam. Malangnya buku-buku ini jarang didapati oleh kebanyakan orang. Buku-buku ini ditulis di dalam bahasa Arab dan bahasa Inggeris dan sukar untuk dibaca oleh orang-orang yang tidak menguasai kedua-dua bahasa ini.
Di antara pelopor-pelopor golongan ini yang terkenal kurun ini ialah Rashad Khalifa, Ismail Adham, Kassim Ahmad dan Othman Ali. Untuk menguatkan lagi pendapat mereka bahawa hadis tidak perlu di dalam syariat Islam, mereka mengambil pula hujah-hujah dari kalangan orientalis yang terdiri daripada Ignaz Goldziher di dalam bukunya Muhammedanische Studien dan Joseph Schact di dalam bukunya An Introduction To Islamic Law.
Bagi dakwaan Ignaz Goldziher di dalam Muhammedanische Studien, perlu diingatkan bahawa buku tersebut ditulis pada tahun 1890. Selepas itu, banyak manuskrip tentang hadis telah dicetak dan diterbitkan. Jadi perlulah ada ulang-kaji semula terhadap buku yang dikarang oleh Ignaz Goldziher tersebut dengan meneliti manuskrip yang telah disemak dan diterbitkan. Manakala dakwaan-dakwaan Schact pula telahpun dijawab oleh Muhammad Mustafa Azami di dalam bukunya Studies In Early Hadith Literature.
Justeru, golongan ini hanyalah memutarkan ide-ide lama. Dengan adanya internet, mereka cuba meneroka jalan-jalan baru untuk meramaikan pengikut mereka. Mereka menjangkakan dapat menarik perhatian orang-orang yang sering merantau di dalam internet ini. Sebenarnya kami yakin terhadap para pengguna internet ini. Masing-masing mempunyai akal untuk berfikir dan sanggup pula berbincang untuk menerima kebenaran. Dan tentulah mereka tidak akan mengikut sesuatu tanpa ada dalil dan hujah yang munasabah.
Buku-buku rujukan yang boleh anda rujuk ialah:
1. Ajjaj al-Khatib, al-Sunnah Qabla al-Tadwin.
2. Ignaz Goldziher, Muhammedanische Studien.
3. Joseph Schact, An Introduction To Islamic Law.
4. Mustaffa al-Sibai, al-Sunnah wa Makanatuha fi Tasyri' al-Islami.
5. Muhammad Mustaffa Azami , Studies In Early Hadith Literature.
HADIS ataupun Sunnah ialah segala perkataan, perbuatan atau pengakuan Nabi. Rasulullah ialah penyampai wahyu daripada Allah. Firman Allah: Wahai Rasul! Sampaikanlah apa yang telah diturunkan kepadamu daripada tuhanmu (al-Maidah: 67). Baginda juga merupakan penerang al-Quran. Firman Allah Taala: Dan telah Kami turunkan kepadamu al-Dzikr (peringatan) untuk kau terangkan kepada manusia apa yang telah diturunkan kepada mereka dan moga-moga mereka berfikir (al-Nahl: 44).
Kadangkala Rasulullah menerangkan ayat al-Quran melalui perbuatannya dan ada kalanya juga baginda menerangkan menerusi perbuatannya. Dan ada kalanya baginda menerangkan melalui perbuatan dan perkataan sekaligus. Sabda baginda: Solatlah sepertimana kamu melihat aku bersolat dan sabda baginda lagi: Ambillah daripadaku perbuatan-perbuatan haji. Kedua-dua sabda baginda ini merupakan penerangan daripada al-Quran yang diterangkan secara umum. Tidak terdapat satu perbuatan pun yang semata-mata berpunca daripada sabda baginda melainkan perbuatan itu disebutkan oleh al-Quran secara umum. Firman Allah Taala di dalam al-Quran: Dan apa yang didatangkan oleh Rasul kepada kamu, maka ambillah! Dan apa yang ditegahnya, jauhilah! (al-Hasyr: 7). Dan firman-Nya lagi: Katakanlah! Sekiranya kamu menyintai Allah Taala, maka ikutlah aku. Kamu akan dikasihi Allah. Dan Dia akan mengampuni dosa-dosa kamu. Dan Allah Maha Pengampun Maha Penyayang. Katakanlah! Taatlah akan Allah dan Rasul. Dan sekiranya kamu berpaling maka sesungguhnya Allah tidak suka akan orang-orang kafir (Al Imran: 32).
Para Sahabat juga sepakat mengatakan hadis sebagai hujjah. Tidak ada seorang pun daripada mereka yang hanya beramal dengan al-Quran sahaja. Dan apa yang pernah diriwayatkan bahawa ada sebahagian daripada mereka yang menolak hadis yang diriwayatkan kepada mereka bukan bermakna mereka menolaknya, tetapi dia tidak yakin dengan kesahan hadis tersebut atau terdapat hadis lain yang baginya lebih kuat.
Dari segi logik akal pula, al-Quran memberitahu kita bahawa Allah telah menurunkan al-Quran kepada Rasul untuk diterangkan pula kepada manusia. Dan penerangan ini juga merupakan wahyu yang wajib dituruti. Seseorang tidak dikatakan sebagai taat sekiranya dia hanya patuh kepada ayat al-Quran dengan tidak berpegang kepada orang yang menerangkannya kerana penerangan sampai bila-bila pun tidak dapat dipisahkan daripada orang yang menerangkannya. Sekiranya dia beramal dengan al-Quran seperti yang diterangkan oleh Rasulullah, maka dia telah taat kepada Allah melalui ayat al-Quran dan taat juga kepada Rasul melalui penerangannya. Sekiranya dia mengabaikan penerangan Rasulullah, maka dia telah berdosa kepada Allah kerana tidak beramal sebagaimana yang telah diperintahkan oleh Allah.
Beberapa kumpulan yang cacat daripada orang-orang yang mendakwa Islam telah menolak hadis sebagai sumber perundangan Islam. Mereka berkata: Cukuplah al-Quran. Apa yang Allah haramkan di dalam al-Quran kami haramkannya dan apa yang dihalalkan oleh al-Quran kami halalkannya. Kemudian mereka mengatakan al-Quran telah menerangkan semua tanpa terkecuali sesuatu pun. Firman Allah yang bermaksud: Dan kami tidak alpakan sesuatu pun di dalam kitab (al-An'am: 38). Dan firman Allah lagi bermaksud: Dan telah kami turunkan kepada kamu al-Kitab untuk menerangkan setiap sesuatu (al-Nahl: 89). Mereka juga berkata sunnah merupakan undang-undang yang lain dan tersendiri bertentangan dengan khabar-khabar Allah. Mereka berpendapat apalah gunanya lagi al-Sunnah sekiranya Allah sudah pun menerangkan setiap sesuatu tanpa meninggalkan apa-apa lagi untuk diterangkan oleh Nabi Muhammad.
Sebenarnya jawapan ini sudah pun diketahui oleh mereka sendiri. Tetapi mereka sengaja buat-buat tidak mengerti. Mereka cuba mencari jalan keluar yang lain dengan menterjemah al-Quran mengikut kehendak mereka. Mereka terpaksa lari daripada tafsiran Nabi S.A.W dan sahabat r.a dan mencipta terjemahan yang lain daripada yang lain untuk mencipta kebenaran. Sebenarnya terjemahan mereka lari daripada kaedah Bahasa Arab. Al-Kitab berasal daripada kata terbitan - kataba - kitabatan. Di dalam al-Quran terdapat 318 perkataan yang berasal daripada kata terbitan KATABA. Bagi perkataan al-Kitab sahaja terdapat 230 perkataan manakala 12 perkataan Kitab (tanpa alif lam). Ada juga perkataan al-Kitab ini yang disebut secara kata jamak (Kutubun) sebanyak 3 perkataan. Untuk mengetahui makna-makna ini kita terpaksa merujuk kepada Bahasa Arab kerana al-Quran itu diturunkan di dalam Bahasa Arab.
Jadi terjemahan al-Kitab di dalam surah al-Ana'am: 38 kepada al-Quran bukanlah terjemahan yang sebenar mengikut mafhum Bahasa Arab. Al-Kitab di dalam ayat itu bermaksud Loh Mahfudz, bukanlah al-Quran. Dalilnya ayat yang sebelum itu menyebut yang bermaksud: Dan binatang-binatang yang ada di bumi dan burung yang terbang dengan kedua sayapnya adalah seperti kamu juga. Tiadalah kami alpakan sesuatu pun di dalam al-Kitab. Kemudian mereka akan dikumpulkan kepada Tuhannya. Dan ada sepotong ayat yang lain di dalam surah Hud yang bermaksud: Dan tiada binatang di bumi ini melainkan Allah yang menanggung rezekinya. Dan Dia mengetahui kediaman dan tempat menyimpannya. Semuanya ada di dalam Kitab yang terang (Hud: 6). Sekiranya kita menerima-pakai bahawa al-Kitab di dalam ayat ini bermaksud al-Quran seperti dakwaan mereka, tetapi ayat itu tidak membantu mereka menolak sunnah. Segala hukum yang disebut oleh al-Quran secara sepintas lalu, tidak mungkin dapat dilaksanakan jika tidak didapati perinciannya di dalam sunnah. Mengabaikan sunnah samalah seperti mengabaikan hukum-hukum yang disebut secara ringkas seperti firman Allah: Dan dirikanlah solat serta tunaikanlah zakat (al-Baqarah: 43). Tanpa ada penerangan daripada sunnah, kita tidak dapat menunaikan solat dan mengeluarkan zakat. Apabila tidak menunaikan solat dan mengeluarkan zakat kerana tidak ada perincian di dalam al-Quran, bermakna kita telah mengabaikan suruhan Allah tersebut.
Catatan pertama tentang penolakan sunnah pernah dituliskan oleh Imam Syafei (150H-204H) di dalam bukunya al-Umm. Menurut catatan tersebut, beliau telah berdebat dengan seorang anti-hadis. Tetapi tidak pula disebutkan siapa orang itu. Beliau hanya menyebutkan orang itu sebagai musuh (al-Khasm).
Kata al-Syafei: Seorang daripada intelektual telah berkata kepadaku: Anda ialah seorang Arab. Al-Quran diturunkan menurut bahasa anda. Tentulah anda lebih memahaminya. Di dalamnya terdapat hukum-hukum yang berupa fardhu. Sekiranya seseorang merasa syak di dalam satu huruf di dalam al-Quran, dia diminta bertaubat. Sekiranya dia tidak bertaubat, anda membunuhnya sedangkan Allah berfirman yang bermaksud: Dan telah kami turunkan kepada kamu al-Kitab untuk menerangkan setiap sesuatu (al-Nahl: 89). Jadi bagaimanakah anda dapat menentukan di mana tempat am dan ada kalanya pula anda mengatakan fardhu itu sebagai khas? Bagaimana anda dapat membezakan pula yang mana satu perintah yang wajib dan ada ketika yang lain pula anda mengatakan sebagai sunat atau harus. Pemisahan ini anda lakukan bedasarkan pula kepada satu riwayat, dua riwayat sehinggalah sampai kepada Rasulullah S.A.W. dan tidak aku dapati ada di kalangan mereka yang tersilap dan lupa pula di dalam riwayatnya. Bahkan aku mendapati anda juga pernah berkata kepada beberapa perawi: Si polan ini telah tersilap di dalam hadis sekian. Dan aku mendapati juga bahawa anda pernah berkata: Sekiranya seorang lelaki meriwayatkan hadis yang mengharamkan dan menghalalkan untuk kamu, anda mebuat kesimpulan bahawa hadis itu mengkhaskan umum al-Quran. Sedangkan Rasulullah tidak pernah berkata demikian. Jadi anda telah tersilap besar. Anda meletakkan perkataan-perkataan dusta daripada perawi-perawi ini sama mertabatnya dengan al-Quran?
Di dalam perdebatan tersebut, mereka memperkatakan tentang firman Allah yang bermaksud: Dialah yang yang telah mengutuskan kepada kaum yang ummi seorang Rasul di antara mereka , untuk membaca keterangan-keterangan Tuhan, membersihkan mereka dan mengajar kepada mereka al-Kitab dan al-Hikmah, sedangkan mereka seberada di dalam kesesatan yang nyata.
Kata musuh itu: Aku tahu bahawa al-Kitab itu ialah al-Quran. Apa pula al-Hikmah?
(Imam) berkata: Sunnah Rasulullah S.A.W.
Kata musuh itu: Mungkin al-Hikmah itu al-Quran. Jadi ayat itu bermaksud: Dia mengajar al-Kitab secara amnya dan mengajar hukum-hukum secara khasnya pula.
Jawab Imam Syafei: Sekiranya engkau berkata begitu, jadi ayat ini bermaksud: Dia mengajar hukum-hukum al-Quran yang disebut secara am seperti solat, zakat, haji dan lain-lain. Ini bermaksud Allah menentukan sesuatu hukum di dalam kitab-Nya. Kemudian Dia menerangkan hukum-hukum ini menerusi lidah Rasulnya.
Kata musuh itu: Boleh jadi juga.
Kata Imam al-Syafei: Sekiranya anda berpegang dengan pendapat yang kedua (al-Hikmah bererti perincian terhadap makna al-Quran), kamu tidak akan menjumpai hukum-hukum ini melainkan dengan hadis Rasulullah.
Kata musuh itu: Kalau sekiranya aku berkata pula, al-Kitab dan al-Hikmah ini termasuk di dalam jenis pengulangan perkataan?
Jawab Imam Syafei: Yang manakah lebih baik? Membawa satu makna di dalam dua perkataan ataupun masing-masing mempunyai pengertian yang berbeza?
Kata musuh itu: Barangkali juga seperti apa yang kau katakan. Al-Kitab ialah al-Quran dan al-Hikmah pula ialah sunnah. Dan keberangkalian lain juga akan berlaku: al-Kitab ialah al-Hikmah itu sendiri.
Imam Syafei berkata: Tetapi yang paling jelas maknanya ialah yang pertama. Hal ini demikian kerana ada bukti-bukti yang membenarkannya daripada al-Quran.
Kata musuh itu: Di mana?
Kata Imam al-Syafei: Firman Allah yang bermaksud: Dan bacalah di rumah-rumah kamu daripada ayat-ayat Allah dan al-Hikmah (al-Ahzab: 34). Di dalam ayat ini Allah memberitahu bahawa terdapat dua jenis bacaan yang terdapat di rumah.
Musuh itu berkata: al-Quran memang boleh dibaca. Tetapi bagaimana pula untuk membaca al-Hikmah?
Imam Syafei berkata: Jadi makna membaca ialah membaca sunnah seperti membaca al-Quran.
Jawab musuh itu pula: Oleh itu, maksud al-Hikmah lebih mirip kepada apa yang kamu maksudkan.
Pada zaman ini, terdapat juga intelek-intelek yang mengaku sebagai Islam mempopularkan kembali ide-ide ini. Di antaranya rencana yang ditulis oleh Doktor Tawfiq Sidqi yang bertajuk "Islam ialah al-Quran Sahaja". Rencana ini disiarkan di dalam majalah al-Manar bilangan 7 dan 12. Kita dapat simpulkan isi-isinya seperti berikut:
Pertama: Dia mengambil dalil daripada firman Allah yang bermaksud: Dan kami tidak alpakan sesuatu pun di dalam al-Kitab (al-An'am: 38). Katanya ayat ini bermaksud al-Quran telah pun mengandungi semua hukum. Jadi al-Quran tidak perlu kepada benda lain untuk menerangkannya seperti al-Sunnah.
Kedua: Dia juga telah mengambil dalil daripada al-Quran yang bermaksud: Kami telahpun menurunkan al-Dzikr dan Kami jugalah yang akan menjaganya (al-Hajr: 9). Dia mengatakan Allah hanya memerintahkan supaya menjaga al-Quran sahaja tanpa sunnah. Sekiranya sunnah juga merupakan dalil dan boleh dijadikan hujjah seperti al-Quran, tentulah Allah akan memerintahkan untuk memeliharanya juga.
Ketiga: Sunnah hanya dituliskan pada zaman terkemudian selepas berlakunya kesilapan dan ada setengah-setengahnya sudah pun dilupai. Penyelewengan dan pengubahan mudah sahaja berlaku di dalam hadis. Oleh itu, perkara yang syak sebegini tidak sesuai dijadikan sumber hukum sayarak (sila rujuk dakwaan yang serupa di dalam buku Muhammedanische Studien oleh Ignaz Golgziher).
Keempat: Katanya lagi, Nabi juga pernah mengatakan sunnah tidak boleh diterima sebagai sumber hukum. Sabda baginda yang bermaksud: Sesungguhnya hadis akan tersebar daripadaku. Apa yang datang kepada kamu yang bertepatan dengan al-Quran, maka ia adalah daripadaku. Dan sekiranya ia bertentangan dengan al-Quran, maka ia bukanlah daripadaku.
Doktor Mustaffa al-Sibai’ ketika menjawab dakwaan-dakwaan ini mengatakan:
Pertama: al-Quran mengandungi dasar-dasar hukum secara am. Sebahagian hukum dijelaskan secara terang. Sementara itu sebahagian lagi ditinggalkan kepada Rasululah S.A.W untuk menerangkannya. Allah Taala mengutuskan Rasul kepada manusia untuk menerangkan hukum agama meraka. Justeru, Allah mewajibkan kepada manusia mengikut apa yang dihuraikan oleh Rasulullah.
Kedua: Penjagaan terhadap al-Dzikr sebenarnya tidak terhad kepada al-Quran semata-mata. Tetapi ia bermaksud hukum-hukum agama ataupun hukum syarak yang telah diutuskan kepada Rasulnya. Justeru al-Dzikr lebih umum daripada al-Quran dan Sunnah. Dalilnya ialah firman Allah yang bermaksud: Bertanyalah kepada ahl al-Dzikr sekiranya kamu tidak mengerti (al-Nahl: 43). Sekarang jelas bahawa ahl al-Dzikr bermaksud orang yang mempunyai ilmu di dalam syariat dan hukum-hukum islam. Tidak syak lagi bahawa Allah memelihara al-Sunnah sepertimana Dia memelihara al-Quran.
Ketiga: Kebanyakan mereka tidak pernah cuba menyelidiki usaha-usaha ulama Islam mengekang penyelewengan dan pemalsuan hadis. Apabila sunnah dibawa dari satu generasi ke satu generasi, ia dibawa dengan susunan riwayat yang berturutan daripada zaman sahabat sehingga akhir kurun pertama. Jadi tidak ada ruang untuk kita mengesyaki ketidak-sahihan hadis tersebut kerana para perawi ini diletakkan beberapa syarat yang ketat (Lihat A. Sprenger, Ueber das Traditionswesen bei den Araben).
Keempat: Hadis yang disebutkan di dalam dakwaan Dr. Sidqi ialah daripada Khalid bin Abu Karimah daripada Abu Jaafar daripada Rasulullah S.A.W. Khalid ialah seorang yang tidak dikenali manakala Abu Jaafar bukanlah seorang sahabat Rasulullah. Jadi, hadis ini tidak boleh diterima sebagai dalil untuk dijadikan hujah.
Daripada nukleus dan sel-sel inilah bermulanya gerakan anti-hadis di dalam masyarakat Islam di Timur dan Barat. Gerakan ini bukanlah baru kerana dakwaan-dakwaan serupa itu telah pun wujud lebih 1300 tahun yang lampau. Sekiranya kita perhatikan hujah-hujah golongan anti-hadis pada masa kini, kita tidak mendapati suatu hujah baru pun meski pun mereka mendakwa diri mereka sebagai The Thinkers ataupun yang sering digelar sebagai intelektual. Ini tidaklah menghairankan kerana Imam al-Syafei sendiri pun mengatakan mereka sebagai intelektual. Hujah-hujah mereka pun sudah dipatah-riukkan oleh ulama-ulama Islam. Malangnya buku-buku ini jarang didapati oleh kebanyakan orang. Buku-buku ini ditulis di dalam bahasa Arab dan bahasa Inggeris dan sukar untuk dibaca oleh orang-orang yang tidak menguasai kedua-dua bahasa ini.
Di antara pelopor-pelopor golongan ini yang terkenal kurun ini ialah Rashad Khalifa, Ismail Adham, Kassim Ahmad dan Othman Ali. Untuk menguatkan lagi pendapat mereka bahawa hadis tidak perlu di dalam syariat Islam, mereka mengambil pula hujah-hujah dari kalangan orientalis yang terdiri daripada Ignaz Goldziher di dalam bukunya Muhammedanische Studien dan Joseph Schact di dalam bukunya An Introduction To Islamic Law.
Bagi dakwaan Ignaz Goldziher di dalam Muhammedanische Studien, perlu diingatkan bahawa buku tersebut ditulis pada tahun 1890. Selepas itu, banyak manuskrip tentang hadis telah dicetak dan diterbitkan. Jadi perlulah ada ulang-kaji semula terhadap buku yang dikarang oleh Ignaz Goldziher tersebut dengan meneliti manuskrip yang telah disemak dan diterbitkan. Manakala dakwaan-dakwaan Schact pula telahpun dijawab oleh Muhammad Mustafa Azami di dalam bukunya Studies In Early Hadith Literature.
Justeru, golongan ini hanyalah memutarkan ide-ide lama. Dengan adanya internet, mereka cuba meneroka jalan-jalan baru untuk meramaikan pengikut mereka. Mereka menjangkakan dapat menarik perhatian orang-orang yang sering merantau di dalam internet ini. Sebenarnya kami yakin terhadap para pengguna internet ini. Masing-masing mempunyai akal untuk berfikir dan sanggup pula berbincang untuk menerima kebenaran. Dan tentulah mereka tidak akan mengikut sesuatu tanpa ada dalil dan hujah yang munasabah.
Buku-buku rujukan yang boleh anda rujuk ialah:
1. Ajjaj al-Khatib, al-Sunnah Qabla al-Tadwin.
2. Ignaz Goldziher, Muhammedanische Studien.
3. Joseph Schact, An Introduction To Islamic Law.
4. Mustaffa al-Sibai, al-Sunnah wa Makanatuha fi Tasyri' al-Islami.
5. Muhammad Mustaffa Azami , Studies In Early Hadith Literature.
No comments:
Post a Comment